WIRUSY HPV, wirus brodawczaka ludzkiego, objawy zakażenia, kłykciny kończyste, metody leczenia

dr. Jacek Tulimowski, ginekolog

www.tulimowski.pl

Wirus BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (human papilloma virus, HPV typ genitalny 6,11) jest odpowiedzialny za powstawanie różnorodnych zmian na błonach śluzowych i skórze zewnętrznych narządów płciowych i okolic odbytu. Infekcja wirusami HPV może pojawić się okresowo aż u połowy aktywnych seksualnie osób. U większości z nich jednak brak jest objawów zakażenia (o takim stanie lekarze mówią, że wirus jest w fazie latentnej, czyli utajonej). Należy pamiętać, że na masywne, rozległe infekcje wirusem HPV narażone są zwłaszcza osoby o znacznie obniżonej odporności, np. chorzy na HIV.

Objawy kliniczne

Wirusy HPV (typy genitalne) mogą powodować na błonach śluzowych zewnętrznych narządów płciowych (u kobiet, jak i mężczyzn) zarówno zmiany o charakterze łagodnym – kłykciny kończyste (tzw. brodawki płciowe ), jak i zmiany przednowotworowe czy nowotworowe.

W Polsce od kilku lat coraz więcej osób zapada na choroby związane z infekcjami genitalnymi typami wirusa HPV. KŁYKCINY stwierdza się u ponad 1% osób aktywnych seksualnie, a u 5 % wykrywa się infekcję subkliniczną, czyli taka, którą wykrywa się dopiero po wykonaniu badań diagnostycznych.

Jeżeli zostanie zastosowana diagnostyka molekularna, polegająca na oznaczeniu kwasu DNA wirusa HPV na błonach śluzowych narządów płciowych, wówczas jego obecność potwierdzana jest  aż u 15-20% osób bez klinicznych (zewnętrznych) objawów zakażenia. Ryzyko zakażenia HPV wzrasta wraz z liczbą partnerów seksualnych. Jednym z głównych czynników ryzyka jest inicjacja seksualna w młodym wieku.

Genitalne typy wirusa HPV: typ 6 i 11 wykrywa się u ponad 90% chorych z kłykcinami kończystymi. Udowodniono, że współistniejące stany zapalne w obrębie błon śluzowych narządów płciowych, a także upławy wywołane infekcjami grzybiczymi, drożdżakowymi, bakteryjnymi znacznie ułatwiają infekcję i przyśpieszają proces namnażanie się wirusa brodawczaka ludzkiego.

Po infekcji wirusami HPV ( typ 6,11 ) pierwsze objawy choroby występują średnio po 3-6 miesiącach. Na błonach śluzowych narządów płciowych zewnętrznych pojawiają się zwykle uszypułowane brodawkowate, miękkie białawe lub różowe wykwity  (szczególnie w miejscach narażonych na mechaniczne podrażnienia), o średnicy od 1 do 10 mm. Występują głównie w skupiskach, rzadko pojedynczo.

U kobiet kłykciny lokalizują się najczęściej na wargach sromowych (mniejszych i większych), głównie w okolicach łechtaczki, krocza, odbytu. Mogą występować również na błonie śluzowej ścian pochwy, cewki moczowej, szyjce macicy.

U mężczyzn lokalizacja to: okolica żołędzi prącia, wędzidełka, wewnętrzna powierzchnia napletka, skóra moszny, pachwiny, krocze, okolica odbytu i cewki moczowej.

Można wyróżnić 4 główne rodzaje kłykcin kończystych:

- ostrokończyste, pojawiają się głównie na: błonach śluzowych okolic podnapletkowych, ujściu cewki moczowej, wargach sromowych mniejszych, kroczu, pochwie, szyjki macicy, okolicach odbytu, pachwinach;

- grudkowe atakują miejsca pokryte rogowacjejącym naskórkiem. Są to: srom, krocze, okolica łonowa, okolica odbytu, zewnętrzna powierzchnia napletka, trzon prącia, moszna;

- plamiste znajdują się głównie na powierzchni błon śluzowych;

- płaskie  - ich główna lokalizacja to szyjka macicy. W 50% występowaniu u kobiet kłykcin zewnętrznych narządów płciowych współistnieje występowanie kłykcin szyjki macicy.   

Konsekwencją nie leczenia kłykcin kończystych jest powstanie neoplazji śródnabłonkowej, która może dotyczyć narządów płciowych u kobiet: sromu VIN (vulvar intraepithelial neoplasia), pochwy VaIN (vaginal intraepithelial neoplasia), mężczyzn:  PIN (penile intraepithelial neoplasia), odbytu AIN (anal intraepithelial neoplasia). Zmiany te nie poddane terapii mogą przeobrazić się w zmiany nowotworowe.

Metody leczenia kłykcin kończystych okolicy zewnętrznych narządów płciowych spowodowanych przez genitalne szczepy wirusów HPV należy połączyć z terapią współistniejących stanów zapalnych, w leczeniu powinno się uwzględnić partnera.

Według aktualnych europejskich wytycznych z 2012 dotyczących leczenia kłykcin kończystych leczenie dzieli się na:

* domowe - przepisane przez lekarza leki pacjent aplikuje sam:

- podofilotoksyna (0.15% krem, 0.5% roztwór),

- imiquimod (5% krem),

- sinekatechina (10% maść) obecnie najczęściej stosowana metoda leczenia ambulatoryjnego.  Jest to lek na bazie naturalnego ekstraktu z liści zielonej herbaty, które mają działanie przeciwzapalne i przeciwwirusowe. Maść stosuje się 3 razy dziennie przez okres maksymalnie 16 tygodni. Lek nie powinien być stosowany w okresie ciąży. Całkowite wyleczenie brodawek płciowych (kłykcin kończystych) uzyskuje się u 47-59% pacjentów w ciągu 12 -16 tygodni leczenia. Ryzyko nawrotu brodawek po 12 tygodniach wynosi tylko 7-11%.

* ambulatoryjne - wymaga wizyty w gabinecie i użycia odpowiedniego sprzętu:

- laseroterapia,

- krioterapia,

- kwas trójchlorooctowy,

- wycięcie/ łyżeczkowanie,

- elektrokoagulacja.

Należy pamiętać że wybór metody leczenia jest całkowicie indywidualny i zależy od:

- lokalizacji zmian morfologicznych,

- wielkości zmian,

- liczby brodawek.