Kamieniec - Podolski. Najpotężniejszy bastion Rzeczpospolitej
Kiedy wódz armii tureckiej Osman II w 1621 r. stanął pod twierdzą w Kamieńcu- Podolskim zapytał: „kto ją zbudował”, w odpowiedzi usłyszał: „Bóg, cudownego miejsca natury”. – To niech Bóg sobie ją zdobywa – miał odpowiedzieć Turek i odstąpił od oblężenia. Nawet dzisiaj patrząc na potężne mury twierdzy i kaniony rzeki Smotrecz trudno dziwić Osmanowi II. Kamieniec – Podolski to nie tylko twierdza, ale również niezwykłe, wielokulturowe miasto ze wspaniałymi zabytkami.
Rzeka Smotrycz otacza Kamieniec pętlą, płynąc w głębokich jarach ze skalnymi ścianami sięgającymi kilkudziesięciu metrów. Między dwoma brzegami rzeki znajduje się skalny cypel, na nim zbudowano twierdzę, która tworzy nieregularny czworobok, otoczony potężnymi murami z galeriami, z których obrońcy razili nacierających wrogów. Wysoko ponad mury wystają liczne i równie potężne baszty. Jedyne połączenie twierdzy z miastem, dziś i dawniej stanowi most Turecki z końca XVII w. Pierwsze umocnienia obronne powstały w tym miejscu w XI w., dzisiejszy wygląd Zamku pochodzi głównie z XV, XVI i XVII w,. kiedy intensywnie rozbudowywano warownię. Zagrożenie ze strony Turków i Tatarów spowodowało wzrost znaczenia twierdzy i miasta. Z czasem Kamieniec - Podolski stał się symbolem Polski, jako przedmurza chrześcijańskiego w Europie. Na jego rozbudowę płynęły pieniądze m.in. ze Stolicy Apostolskiej.
Początki Kamieńca nie są znane. Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z 1062 r., a zamieszczona była w kronikach ormiańskich. W XII wieku miasto wchodzi w skład księstwa halicko-wołyńskiego, które w 1352 r. zdobył Kazimierz Wielki. W drugiej połowie XIV w. miasto będące we władaniu lennym książąt Koriatowiczów otrzymuje prawa miejskie i staje się siedzibą katolickiego biskupa.
Wchodząc przez bramę, po prawej stronie mamy potężną Basztę Lanckorońską z przełomu XIV i XV wieku. Za nią stoi równie potężna Baszta Komendancka. Kolejna, nakryta spiczastym dachem to Baszta Różanka z murami grubości 4 m. Ważnym elementem obrony twierdzy i całego Kamieńca były również budowle hydrotechniczne. W czasie zagrożenia spiętrzano wodę w Smotreczu, uniemożliwiając podejście pod mury i wysadzanie ich. Patrząc na twierdzę z zewnątrz i wewnątrz, nie dziwie się, że w przekonaniu obywateli I Rzeczpospolitej i dużej części Europy była ona nie do zdobycia. Przez około 200 lat odparła blisko 40 najazdów tureckich, tatarskich i wołoskich.
14 sierpnia 1672 r. pod Kamieńcem stanęła potężna armia turecka, licząca od 100 do 200 tys. żołnierzy. Obrońcy zgromadzili zaledwie 2,5 tys. żołnierzy i 20 armat, ale mieli tylko 4 kanonierów. Obroną fortecy faktycznie dowodził pułkownik Michał Jerzy Wołodyjowski, dając przykład odwagi i poświecenia. Upadek Nowego Zamku przesądził jednak o losach obrony. Po 10 dniach walk podpisano umowę kapitulacyjną. Obrońcy mogli opuścić twierdzę z bronią, podobnie mogli uczynić także mieszczanie. Kiedy wojsko z pułkownikiem Wołodyjowskim gotowe było do wymarszu w zamku wybuchł skład prochu, zabijając kilkuset żołnierzy i samego Wołodyjowskiego. Nie wiadomo czy był to wypadek, czy też świadoma decyzja dowodzącego artylerią majora Heklinga, który nie mógł pogodzić się z kapitulacją. Polska odzyskała Kamieniec w 1699 r., po czym w 1793 r. straciła go bezpowrotnie, nie licząc krótkiego pobytu wojsk polskich w 1919 r.
xxxxxxxx
Nowe miasto w Kamieńcu Podolskim wybudowali Rosjanie w drugiej połowie XIX i na początku XX w. Powstało z dużym rozmachem. Miasto przecinają szerokie bulwary, stoją przy nich secesyjne kamienice, dużo jest zieleni. Mostu Nowoplanowskie z 1874 r. łączy nową dzielnicę i starą. Ma on 136 m. długości, wisi 38 metrów nad rzeką, wspierając się na sześciu kamiennych filarach. Skręcając w prawo z Troickiego Majdanu dojdziemy pod Wietrzną Bramę i stojącą obok potężną Basztę Batorego.
Obie budowle stanowią fragment dobrze zachowanych murów obronnych miasta z systemem baszt. Wzniesiono je między XIV, a XVI w. Nad bramą łaciński napis głosi, ze została ona wzniesiona w 1585 r. za panowania Stefana Batorego i odnowiona w 1785 r. przez króla Stanisława Augusta. Siedmiopiętrowa Baszta Batorego z widocznymi otworami strzelniczymi (zwana obecnie Kuśnierską Wieżą) również została wybudowana w 1585 r.
U zbiegu ulic: Tatarskiej i Zarwańskiej znajduje się niegdysiejszy Ruski Rynek. Od 1432 r., kiedy Kamieniec uzyskał prawa miejskie, do 1790 r. miasto było podzielone na trzy „etniczne” dzielnice: ruską, polską i ormiańską. Każda z nich miała swój oddzielny samorząd.
Najładniejszy i najbardziej okazały jest kwartał polski. Duży plac Polskiego rynku otaczają osiemnastowieczne kamienice. Domy prezentują się bardzo efektownie, a większość z nich była niedawno starannie odnowiona. Środek placu zajmuje ratusz. Budynek wzniesiono pod koniec XIV w, a przebudowano w XVIII. Budowla zachowała liczne elementy gotyckie i renesansowe.
Przy ulicy Dominikańskiej stoi dominikański kościół św. Mikołaja, połączony z klasztorem. Teraz należy on do zakonu Paulinów. Kościół Dominikanów jest centrum życia religijnego i kulturalnego miejscowych Polaków. Świątynia i klasztor pochodzą z XVI w. W czasach tureckich urządzono tu koszary i meczet. Dzisiejszy, poźnobarokowy styl kościół uzyskał po przebudowie w 1748 r. Na sąsiedniej ulicy Franciszkańskiej znajduje się dawny kościół Franciszkanów (1616 r.) oraz kościół Panien Dominikanek (1720 r.) wraz z klasztorem. Obie świątynie są bardzo zniszczone.
Najciekawszym zabytkiem dawnej polskiej dzielnicy jest katedra łacińska. Diecezja katolicka powstała w Kamieńcu – Podolskim w XIV w., w tym też okresie wybudowano pierwszą drewnianą katedrę. W 1483 r. z inicjatywy biskupa Macieja zaczęto budowę nowej, gotyckiej świątyni. Wchodzę na teren katedry przez Bramę Tryumfalną postawioną w 1781 r. z okazji wizyty króla Stanisława Augusta. Dawna gotycka świątynia miała kształt – widoczny do dziś – trójnawowej bazyliki z prezbiterium zamkniętym wieloboczną absydą (pomieszczenie w kształcie półkola lub wieloboku dostawione do budynku kościoła). Jest to najdalej na Wschód wysunięta gotycka katedra w Europie.
W XVI i XVII w do istniejącej budowli dobudowano kilka renesansowych kaplic, co zasadniczo zmieniło styl budowli. W XVIII wieku wzniesiono obecne prezbiterium. Po zajęciu Kamieńca przez Turków świątynię zamieniono w meczet, zniszczeniu uległo wnętrze kościoła. Obok głównego wejścia Turcy postawili wysoki na 33 metry minaret. Po odzyskaniu Kamieńca przez Polaków, zgodnie z warunkami pokoju, minaret pozostał na swoim miejscu wraz z wieńczącym go półksiężycem. Stoi na nim pozłacana figura Matki Boskiej, przywieziona z Gdańska w 1765 r. Diecezja kamieniecka została zlikwidowana w 1866 r. Na krótko biskupi powrócili w 1918 r. Po wkroczeniu bolszewików kościół zamknięto. Od 1930 r. pełnił rolę muzeum ateizmu, dzięki czemu zachowały się częściowo jego wnętrza. Na początku lat dziewięćdziesiątych XX w. katedra została zwrócona katolikom, reaktywowano diecezję kamieniecko - podolską. Oglądam późnobarokowe wnętrze kościoła, ołtarz główny, rokokowa ambonę, konfesjonał biskupi z 1862 r. Zachowały się tablice upamiętniające odzyskanie świątyni po okupacji tureckiej. Bardzo interesujący jest marmurowy pomnik Laury Przeździeckiej, przeniesiony tu ze zniszczonej kaplicy rodowej. Na cmentarzu przy katedrze stoi pomnik Michała Wołodyjowskiego.
Trzecia historyczna dzielnica miasta należała do Ormian. Odegrali oni zasadniczą rolę w dziejach Kamieńca. Przybyli tu już w XIII w. W czasach świetności miasta gmina ormiańska w Kamieńcu był drugą po Lwowie w Rzeczpospolitej, pod względem liczby mieszkańców, mieszkało tu prawie 700 rodzin. Ormianie otrzymali liczne przywileje handlowe od polskich władców. W czasach okupacji tureckiej wielu przedstawicieli tej narodowości opuściło miasto. Później znacząca część Ormian uległa polonizacji. Przyczyniła się do tego m.in. unia kościelna miedzy rzymskimi katolikami i Kościołem Ormiańskim, zawarta w Kamieńcu w 1666 r.
W kwartale ormiańskim warto zobaczyć pałac biskupa ormiańskiego z 1479 r., który w późniejszych latach pełnił funkcję domu targowego. Idąc ulicą Ormiańską (Wirmeńska) w kierunku Smotrycza napotkamy wieżę ormiańskiego kościoła św. Mikołaja. Świątynia powstała w XV w. W latach trzydziestych XX w. została wyburzona przez sowietów. Ocalała tyko wieża, pozostały też ruiny świątyni. W ocalałej dzwonnicy jest dziś mała kaplica należąca do kościoła prawosławnego, widoczne są na ścianach dawne malowidła. W lepszym stanie jest pobliski inny ormiański kościół zwiastowania NMP, obecnie cerkiew św. Mikołaja. Powstał on w końcu XVI w.
Wracając do centrum, przed zejściem na Most Turecki spotkamy późnobarokowy dawny kościół i klasztor Trynitarzy. Oba budynki pochodzą z 1750 r. Zakon ten, sprowadzony do Kamieńca w 1699 r. zajmował się m.in. wykupywaniem więźniów z niewoli tureckiej i tatarskiej. Obecnie w kościele modlą się grekokatolicy.
Pobyt w Kamieńcu Podolskim to niezapomniane przeżycie. To podróż przez minione dzieje, kiedy miasto było rubieżą Rzeczpospolitej. Na każdym kroku spotykamy tu wspaniałe zabytki. Kamieniec oferuje jeszcze coś, mianowicie niesamowity klimat, jaki mają tylko miasta, w których krzyżowało się wiele narodowości i kultur.
Zapraszamy do naszego Centrum Podróży do Ukrainy
To usługa organizacji i wsparcia podróży indywidualnych, m.in. do Kijowa, Czarnobyla, Odessy, Lwowa, Karpat, Bukowela i in. A także wyjazdy z opiekunem w małych grupach, organizowane wspólnie z partnerami ukraińskimi. Zaoszczędzicie Państwo czas i niemało pieniędzy a podróż będzie bardziej komfortowa. Szczegóły:
http://www.natemat.com.pl/ukraine/centrum-podrozy-na-ukraine.html
